Rechtbank Amsterdam bewijst dat veiligheid vrij kan voelen
06 september 2022
Wie bij binnenkomst het open karakter van de nu al iconische rechtbank Amsterdam in zich opneemt, kan zich nauwelijks voorstellen in een zwaarbeveiligd gebouw te staan. Iets wat zelfs Micha Meelis bijna verwondert, ook al weet hij precies waarom veiligheid zo vrij kan voelen. “Het is was vanaf het allereerste begin onderdeel van het ontwerp.”
De directeur van Meelis & Partners hoeft niet lang na te denken over de vraag wat hij het meest geslaagd vindt. “Het gebouw is gezagwekkend en ademt eenvoud en rust. Bovendien is het makkelijk om er je weg te vinden.” Het is het resultaat van een uniek proces in een al even bijzondere samenwerking, waarbij integrale veiligheid als echte ontwerpdiscipline gold.
Het was ABT dat Meelis & Partners aanhaakte als specialist bij het bijzondere consortium New Amsterdam Courthouse (NACH), verantwoordelijk voor ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en exploitatie van de rechtbank. NACH is een samenwerking tussen Macquarie Capital, Oosterhoff (ABT, bbn adviseurs, Huygen en Meelis & Partners), DVP, Kaan Architecten, Heijmans en Facilicom. De bouw begon in 2017 en vanaf mei 2021 is de rechtbank Amsterdam operationeel.
Veiligheid als ontwerp
Micha: “Nog niet eerder zaten we zó vroeg in deze positie aan tafel” Het bleek dé kans om te laten zien dat het ontwerpen van veiligheid, in plaats van het bestrijden van onveiligheid, gebouw en gebruiker ten goede komt. Dat was ook nadrukkelijk een van de wensen van het Rijksvastgoedbedrijf als opdrachtgever. En wat Micha betreft ook het succes van dit pand.
“Het doel was om alle processen van de rechtbank optimaal te faciliteren door het ontwerp”, legt hij uit. “In dit geval extra belangrijk omdat een rechtbank in bedrijf verschillende stromen heeft. Je hebt verdachten, benadeelden, de rechterlijke macht en het publiek. De taak van beveiliging is dat conflicterende activiteiten elkaar zo min mogelijk ontmoeten of gecontroleerd ontmoeten.”
In elk detail
Samen met de architect werden de processtromen in kaart gebracht, waarbij zowel brandveiligheid, fysieke beveiliging als de sociale veiligheid mee werden genomen in het ontwerp. “Bijvoorbeeld door natuurlijke zichtlijnen en daarmee sociaal toezicht te creëren. Door optimale transparantie, van binnen naar buiten en andersom, zonder blokkerende elementen.”
Maar ook zaken als loopafstanden, of het aantal keer dat werknemers hun pas aan moet bieden voor ze op hun werkplek zijn, zijn meegenomen. “In alle details is veiligheid verwerkt. Uiteindelijk draait het om veiligheidsgevoel, veilig zijn en bewegingsvrijheid voor alle gebruikers.”
En dat bereik je volgens Micha pas echt als je veiligheid integraal benadert en niet de sluitpost laat zijn. “Het achteraf toevoegen van maatregelen draagt bij aan een veilige situatie, maar is én niet het meest efficiënt én het laat mensen zich niet veiliger voelen. Dat laatste heeft namelijk niks met camera’s, toegangscontrole of brandveiligheid te maken.”
Werkwijze met toekomstmuziek
De rechtbank Amsterdam ziet Micha tegelijkertijd als een leerschool en een werkwijze waar toekomstmuziek in zit. Niet alleen door de manier waarop veiligheid verweven zit in het ontwerp, maar ook door de samenwerking binnen het consortium. “Dit project past daarom ook heel goed bij Oosterhoff. Je doet het niet alleen, maar met elkaar. En natuurlijk zijn er discussies gevoerd, dat hoort erbij. Maar als uiteindelijk iedereen tevreden is en onder de indruk van het resultaat, dan heb je het goed gedaan.”
De rechtbank Amsterdam is uitgeroepen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar in de categorie ‘Identiteit en Icoonwaarde’. Dit is dé jaarlijkse architectuurprijs waarbij niet alleen het gebouw zelf, maar ook de impact op de samenleving centraal staan.
Foto credits: Fernando Guerra